Lees steeds mijn klimaatnota's, het kader waarin je mijn posts moet begrijpen
Ons gezamenlijk startpunt is de volgende:
we erkennen dat de activiteiten van de mens de drijvende factor is van de klimaatopwarming. We erkennen dat de gevolgen uiterst ongewenst zijn. We erkennen het belang van de universele verklaring van de rechten van de mens. Willen deze blijven gerespecteerd zien.
We willen de gekende gevolgen van verdere opwarming voorkomen. We willen dus de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk terug dringen. We willen dat alle natuurlijke en technologische middelen worden beschermd en/of aangewend om broeikasgassen uit de atmosfeer te halen.
De wetenschap weet hoeveel broeikasgassen we nog in de atmosfeer mogen dumpen als we met 50% zekerheid onder de opwarming van 1,5°C willen blijven. Willen we meer zekerheid hebben dan hebben we minder budget. Willen we minder zekerheid, dan hebben we meer budget.
De kans dat we die grens van 1,5°C overschrijden is meer dan waarschijnlijk. Maar dat neemt niet weg dat we niet ons best willen doen om de opwarming zo laag mogelijk te houden.
Concreet betekent dit dat het persoonlijk CO2 budget (referentie broeikasgas) van elke persoon op aarde nog 46,75 ton bedraagt begin 2024.
Elke persoon op aarde heeft begin 2024 een totaal budget van 46,75 ton CO2. Als dit op is, dan bevat de atmosfeer danig veel broeikasgassen die het klimaat van de aarde 1,5°C permanent opwarmen.
Met het huidige uitstoot tempo is dit budget in de komende 8,9 jaar op.
Hoe doen wij het als burgers van België?
De gemiddelde Belg heeft een uitstoot van 14 ton per jaar. Terwijl mensen in India gemiddeld 2,6 ton uitstoten en in Uganda 1,1 ton. We kunnen niet ontkennen dat veel mensen in de wereld wel nog recht hebben op betere leefomstandigheden. Toegang tot energie is een cruciale factor voor welvaart.
De gemiddelde uitstoot van de Belg is 14 ton CO2e per jaar
Deze cijfers maken ons niet vrolijk. Naast de mensen die het bovenstaande niet serieus nemen, kiezen ook veel mensen die dit wel serieus nemen om de handdoek in de ring te smijten. Bijgevolg zijn deze 2 groepen mensen een sterk remmende factor om onze doelstellingen te bereiken.
Want tenslotte willen we allemaal de grimmige voorspellingen liever niet zien uitkomen.
Dat kunnen we. Er zijn heel veel mensen die dagelijks druk in de weer zijn om de toekomst aangenaam te houden.
Het budget is dus extreem klein. Om te weten hoe we onze uitstoot moeten stoppen, moeten we inzicht krijgen hoe we dit moeten doen.
Dit moet op elk niveau van onze maatschappijen gerealiseerd worden. We hebben de medewerking nodig van iedereen.
De reducties moeten op elk niveau van de samenleving gebeuren.
Om hier meer vat op te krijgen moeten we eerst weten wat onze uitstoot veroorzaakt en waar de winsten liggen.
We kunnen in België onze uitstoot van 14 ton per jaar als volgt ontleden:
- 4 ton wordt veroorzaakt door de maatschappelijke diensten zoals scholing, wegen, leger, overheidsdiensten, gezondheidszorg,....
- 2 ton wordt door onze transportbehoefte veroorzaakt
- 2 ton door onze verwarmingsbehoeften
- 1 ton door onze elektriciteitsbehoeften (exclusief verwarming)
- 3 ton door het kopen en gebruiken van goederen en diensten
- 2 ton door onze voeding
Hier beschrijf ik hoe we deze "posten" kunnen aanpakken.
- Deze eerste post is een gezamenlijke post. 4 TON
Iets dat we samen als samenleving moeten aanpakken. Hier hebben we weinig directe invloed op. Dit kunnen we wel beïnvloeden door te stemmen op personen die de klimaatopwarming serieus nemen.We kunnen drukkingsgroepen (financieel) te steunen. We kunnen brieven schrijven naar firma's, politiekers, merken die we kennen of belangrijk vinden.We kunnen ons uitspreken en eventueel politiek actiever te worden.
We kunnen, en dit is een onderschatte actie, het erover hebben met onze vrienden, familie, klanten, collega's, met mensen in de winkel en op café. - Onze transportbehoefte 2 TON
Ik heb het al in andere blogposts (deze en deze) over transport gehad. Het komt erop neer dat we door beter openbaar vervoer en betere ruimtelijke ordening en door elektrificering van transportvoertuigen kunnen zorgen dat de energie-intensiteit van ons transport sterk daalt. En door dit alles te elektrificeren kan het finaal zo goed als koolstofvrij zijn. Dit vergt van ons overwegingen waar we gaan wonen, waar we gaan werken en hoe(ver) we ons gaan verplaatsen. En wanneer de nood er is om een personenwagen te bezitten, dat bij die keuze voor puur elektrisch rijde wordt gekozen. - Onze verwarmingsbehoefte 2 TON
In deze post beschrijf ik wat ons verbruik was in 2023. Om de verwarmingsbehoefte te verlagen zijn de volgende keuzen bepalend. Hoe groot ga je wonen? Hoe groter, des te meer verwarmingsbehoefte. Vervolgens is de isolatie van het hele pand bepalend. Is dat niet goed, dan moet er worden geïnvesteerd. Dat is voor veel mensen niet vanzelfsprekend om dit geld op te hoesten. En veel gebouwen, laten zich ook niet gemakkelijk isoleren. De temperatuur in huis is van ondergeschikt belang. Maar voor wie het echt belangrijk vindt: elke graad die je minder hoog stookt, hoe meer er wordt bespaard.
En als laatste is het verwarmingssysteem van belang. Dit moet elektrisch zijn, anders blijven we afhankelijk van het inefficiënte fossiele systeem. En de meest zuinige elektrische vorm van verwarmen is die met een warmtepomp. Ook een niet vanzelfsprekende investering. Dit om finaal, eens het hele elektrische netwerk op hernieuwbare energie draait, de 2 ton uitstoot te vermijden. - Onze elektriciteitsbehoefte 1 TON
Hier gaat het over de uitstoot die traditioneel veroorzaakt wordt door het elektriciteitsverbruik exclusief dat wat zou verbruikt worden indien mensen al elektrisch zouden verwarmen. Door te kiezen voor echt groene stroom, stimuleren we producenten om meer te investeren in zon-, wind-, waterkrachtenergie enzovoort. Door eventueel zelf zonnepanelen te plaatsen help je het volledige Europese elektrische net te vergroenen. Zo kan je ook bijvoorbeeld een aandeel kopen van een windturbine.
Om het verbruik te verlagen, kunnen we oog hebben voor sluipverbruikers en toestellen die ongewoon veel verbruiken zoals een oude droogkast. Nieuwe toestellen zijn steeds zuiniger, waardoor automatisch het verbruik zakt bij gewoon rationeel gebruik. Meten is weten. Met een energiemeter kan je testen of er toestellen te veel zouden verbruiken. Bijvoorbeeld een oude diepvries.
Dit om jaarlijks 1 ton C02 uitstoot te vermijden. - Consumeren 3 TON
De aankoop van een wasmachine, de bouw van ons huis, de aankoop van een nieuwe elektrische wagen, onze kleren, een haardroger, lampen, een zetel, een dagje zee, een terrasje, speelgoed,.... deze veroorzaken allemaal uitstoot. Meestal niet rechtstreeks op het moment, maar bij de productie, distributie en verkoop. We kunnen opteren om te consuminderen. ZEKER! Maar natuurlijk zal iedereen wel kleren blijven dragen, een zetel hebben, lampen hebben, enzovoort. Onze basisconsumptie veroorzaakt al het gros van de uitstoot. Een nieuwe keuken met toestellen veroorzaakt gemakkelijk 30 ton uitstoot. Gelukkig gebruiken we een nieuwe keuken vele jaren en wordt die uitstoot over de jaren heen per jaar gebruik, minder. Wat we wel kunnen doen, is meer herstellen, toestellen aanschaffen dat beter gemaakt is en zo ontworpen dat het kan hersteld worden. Navragen bij je favoriete merken wanneer zij klimaatneutraal zullen zijn en wat ze er nu concreet aan doen (hier heb ik dat bijvoorbeeld gedaan bij Center Parks)
Deze post is deels aan ons en deels aan de rest van de maatschappij. Hoe doet jouw werk het eigenlijk?
Toen ik verpleegkundige was had ik vaak conversaties over hoe we de impact van de zorg minder konden maken.
Weet ook, dat de transitie naar een koolstofarme samenleving initieel enorm veel nieuwe productie en dus uitstoot met zich meebrengt. Deze post is dan ook erg groot bij mij, gezien ik geïnvesteerd heb in isolatie, een warmtepomp, elektrisch rijden en zonnepanelen. - Onze voeding 2 TON
Bij voeding is niet de verpakking en niet het transport van groot belang. Al is het zeker beter om lokaal geteelde zaken te kopen die niet verpakt zijn (tenzij ze in gasverwarmde serres zijn gekweekt). Maar van groot belang is wat er IN de verpakking zit. Zo hebben verwerkte producten zoals een diepvriespizza een veel grotere impact dan verse groenten en granen.
Verspilling is één belangrijke factor. Maar dat gebeurt al vaak in het begin van de productieketen op het land.
HET grote verschil is of mensen producten van herkauwers eten of niet. Vlees en zuivel zijn verantwoordelijk voor ongeveer 40% van deze 2 TON uitstoot. Een vegetarisch dieet is al goed. Een veganistisch dieet nog beter. Maar elke vermindering in vlees- en zuivelconsumptie maakt een verschil.
Dit samen met het verminderen van verspilling kan de uitstoot verbonden aan voeding maximum met 50% verminderen. De rest ligt in de handen van de boeren, de productieketen en de verwerkingsketen.
Visconsumptie heeft ook een grote impact. De industriële schaal die visvangst nu aangenomen heeft, schaadt de hele oceaan. Laat daar nu net de grootste opslag van koolstof leven, zijnde plankton.
Hierbij moet vermeld dat de vlees- en zuivelproductie verantwoordelijk zijn voor de vernietiging van een gebied zo groot als Noord- en Zuid Amerika samen. Ook is vleesproductie, voornamelijk rundsvlees, verantwoordelijk voor het overgrote deel van de huidige ontbossing. Allemaal ruimte en natuur die we hoognodig hebben om de koolstof uit de atmosfeer te halen. Dit is ook het geval bij visconsumptie. Deze schaadt op grote schaal de oceanen waarbij de afname van plankton bedreigend is voor de opname van koolstof uit de atmosfeer en bedreigend is voor de hele levenskringloop in de zee.
In België dient 25% van het landoppervlak voor vlees- en zuivelproductie. En de Noordzee is zo goed als volledig een industriële visvijver.
Samengevat
We kunnen met keuzes en gedragsverandering 1 ton van onze voedingsuitstoot verminderen, misschien 1 ton van onze consumptie-uitstoot verminderen, de uitstoot van onze elektriciteitsbehoefte volledig wegwerken, mits investeringen. En de uitstoot van onze verwarmings- en (normaal)transportbehoefte in theorie volledig wegwerken, mits grote investeringen of met minder grote investeringen, maar met grote gedragsveranderingen (zoals bijvoorbeeld uitsluitend nog het openbaar vervoer nemen).
Dus ALS alle elektriciteit koolstofvrij is, dan kan, mits het bovenstaande 7 ton van de 10 ton C02 uitstoot weggewerkt worden. Als ook onze overheden en producenten goed hun best doen, dan kan die overige 4 ton ook sterk verminderd worden.
Het moge duidelijk zijn, dat dit een heel grote inspanning vraagt van iedereen op elk niveau van de samenleving.
Het minimale budget van 46,75 ton zal uiterst moeilijk zijn om onder te blijven.
Al zeker wanneer we vervolgens elkaar blijven toejuichen te reizen met het vliegtuig. Een sector die de komende 20 jaar niet zonder kerosine zal kunnen en die zal blijft groeien omwille van het gedrag van een steeds rijkere wereldbevolking. Waarbij het persoonlijke jaarbbudget met 1 beslissing gemakkelijk in één hap, zo niet vier maal overschreden wordt. Een retourtje Amerika zorgt gemakkelijk voor 3 ton uitstoot. Een reisje Nieuw-Zeeland 10 ton, voor 1 persoon. Meer over de heerlijkheid van Vliegtuigen in deze post.
Dit wetende, maakt het me ongelofelijk droevig dat de mensen op deze wereld die goed op de hoogte zijn en die beweren het belangrijk te vinden de opwarming te willen stoppen, blijven beslissen vliegreizen te maken. Dit terwijl ze zelf erkennen dat alle bovenstaande investeringen en gedragsveranderingen erg moeilijk en lastig zijn.
Ik nodig je dan ook uit om even stil te staan en te reflecteren: wat vind je echt belangrijk?
Bronnen
Het boek "10 klimaatacties die werken"
IPCC AR6 pagina 19 (voor het resterende koolstofbudget en nog veel interessants)